HZ. MEHDİ İLƏ BAĞLI
ƏHLİ-SÜNNƏ QAYNAQLARI
 

Bir çox İslam alimi, hədis imamı, məzhəb imamı və İslam tarixçisi Həzrəti Mehdi (ə.s) haqqında onlarla kitab və risalə qələmə almışlar. Bu şəxslər nəşr etdikləri bu əsərlərlə Hz. Mehdiyə inanmanın İslam etiqadının gərəklərindən olduğunu dəlilləri ilə ortaya qoymuşlar. Bəzi alimlər də yazdıqları əsərlərdə Mehdiyyət mövzusuna xüsusi hissələr ayırmış hətta bunların bəzisində Hz. Mehdi mövzusunda yazılmış olan kitablardan daha geniş bir şəkildə bu mövzuya yer vermişlər. Bunların bir çoxu kitab olaraq çap edilmiş və bir çoxu da hələ nəşr olunmamışdır.

Aşağıda Hz. Mehdi mövzusunu ələ alan bəzi Əhli-Sünnə qaynaqları haqqında qısa məlumatları ehtiva edən siyahını veririk. Əsərlər müəllif tarixlərinə görə sıralanmışdır. Yalnız bu siyahı belə Mehdiyyət mövzusunun İslam dinində nə qədər möhkəm və köklü təməllərə, mötəbər və etibarlı sənədlərə söykəndiyini göstərməsi baxımından kifayətdir:


GÖZLƏNİLƏN MEHDİNİN ƏLAMƏTLƏRİ
(El-kavlul muhatasar fi alametil mehdiyyil muntazar)

ƏHMƏD İBNİ HƏCƏR-MƏKKİ (HEYTƏMİ)

Tərcüməçi: Müşerref Gözcü
Nəşrə Hazırlayan: Dr. Suat Arusan

BU ƏSƏRİ OXUMAQ ÜÇÜN DAXİL OLUN >>>


AXIRZAMAN MEHDİSİNİN ƏLAMƏTLƏRİ
(CƏLALƏDDİN SUYUTİNİN TƏSNİFİNDƏN HƏDİSLƏR)

ƏLİ İBN HÜSAMƏDDİN ƏL MÜTTƏKİ

BU ƏSƏRİ OXUMAQ ÜÇÜN DAXİL OLUN >>>

 

ƏL-MUSANNƏF

Əbu Bəkr Abdur-Razzak ibn Həmmam ibn Nafi əl-Himyeri əs-Sənani əl-Yəməni (126-211 Hicri)

Məşhur hədis alimi və hədis hafizlərindən olub, Yəmən-Sanalıdır. 17 min hədis əzbərləmiş, Buxari də bundan hədis almışdır.

Zəhəbi, bu əsərlə əlaqədar olaraq belə deyir: "Bir çox hədis alimi etibarlılığını qəbul etmiş, səhih hədis kitablarında özündən hədis nəql edilmiş, bilinən elm qaynaqlarından biridir."

İbn-i Hallikan da belə deyir: "Zamanında, Süfyan ibn Uyeynə, Əhməd ibn Hənbəl və bir çox İslam alimi ondan hədis nəql etmişlər."


SÜNƏN-İ İBNİ MACƏ

Məhəmməd ibn Yezid ibn Macə ər-Rəbi əl-Qəzvini (209-273 Hicri)

Başqa adı: Əbu Abdullah

Ən məşhur kitabı, iki cildlik Sünənül-Mustafadır ki Sünən-i İbni Macə olaraq tanınmaqdadır. Əhli-Sünnənin, Kutubu-Sittə deyə xatırlanan hədis qaynaqlarından biridir. Bu kitabının, "əl-Fitən" babının bir hissəsində, İmam Mehdi aleyhissələm ilə əlaqədar hədisləri nəql etmişdir.


SÜNƏN-İ ƏBU DAVUD

Əbu Davud, Süleyman ibn Əşas ibn İshaq əl-Əzdi, əl-Səcistani (202-275 Hicri)

Əsərləri arasında məşhuru da Kütub-i Sittədən olan, "Sünən-i Əbu Davud" adıyla bilinən, Sünənidir.

Müəllif bu kitabında, Mehdi ilə əlaqədar babının "Kitabul-Mehdi" hissəsində; Mehdinin xüsusiyyətləri, zühurunun əlamətləri, zühurundan sonra nələr edəcəyi mövzuları ilə əlaqədar olaraq, on üç hədis nəql etmişdir.


SÜNƏN-İ TİRMİZİ

Əbu İsa Məhəmməd ibn İsa ibn Savre ibn Musa ibn əz-Zahhak əs-Seləmi əz-Zerir əl-Bügin ət-Tirmizi (209-297 Hicri)

Məşhur hədis alimləri və İmamlarından olub, hədis hifzində şöhrət olmuşdur. Əslən, Ceyhan Çayının şərqində olan "Tirmiz" şəhərinin Buq kəndində doğulmuş, hədis təhsili üçün, Xorasan, İraq, Hicaz kimi yerlərə səyahətlərdə edərək, Məhəmməd ibn İsmayıl əl-Buxaridən dərs almış və eyni zamanda birgə bəzi hədis alimlərindən elmi təhsil almışlar, Əhməd ibn Hənbəl, ed-Daramı və üçüncü əsr hədis alimlərindən faydalanmışdır.

Bunlarla bərabər, rical elmi, tarix və hədis sahələrində da əsərləri vardır. Eş-Şemail, əl-İlel, ət-Tarix və əl-Camius-Səhih adlı kitabları bunlardandır. Xüsusilə onun bu son kitabı, Əhli Sünnədə böyük dəyərə və şöhrətə malikdir. Eyni zamanda Kütub-i Sittədən də biridir. Bu kitabıyla əlaqədar bir çox şərhlər yazılmışdır. Sünənin dördüncü cildində, İmam Mehdi aleyhissələm haqqında bir sıra hədislər nəql etmişdir.


KİTABUL BEDU VƏT-TARİX

Əbu Zeyd Əhməd ibn Saleh əl-Bəlxi

Bu kitab İstanbulda Damat İbrahim Paşanın kitabxanasında olan nüsxədə və İbnul Verdinin, "Haridatül Acaib" kitabında da, adı keçən müəllifə aid olduğu ifadə edilmişdir. Hacı Xəlifə də, Keşfüz-Zünunun 1-ci cildinin, 227-ci səhifəsində bu əsərin müəllifinin Əbu Zeyd olduğunu ifadə etmişdir. Əbu Zeyd, rical və bioqrafiya kitablarında da tarixçilərin irəli gələnlərindən sayılmış; din, şəriət, fəlsəfə, ədəbiyyat və digər elmlərdə də tanınmış bir isim olaraq qəbul edilmişdir. Amma Fransız şərqşünas Cloman Hewar, araşdırmaları nəticəsində, bu kitabın müəllifinin tarixçi Mutahhar ibn Tahir əl-Müqəddəs olduğunu bildirməkdədir. Çünki, Əbu Zeyd bəzi bioqrafiya qaynaqlarına görə; Hicri 322 və ya Hicri 340-ci ildə vəfat etmişdir. Halbuki kitabın müəllif tarixinin Hicri 355 olduğu qeyd edilmişdir. Hacı Xəlifə də "Kəşf üz-Zünü" adlı əsərində Əbu Zeydin ölüm tarixini belə qeyd etmişdir.

Amma əl-Müqəddəsin Biyografisi bizim üçün də məchuldur. Bu kitab, Miladi 1899-1919 illəri arasında, şərqşünas Clamon Hewarın çalışması ilə altı cilddə, şərh ilə Fransada çap olmuş; daha sonra da, Bağdadda ofset olaraq çap edilmişdir. Bir qismi isə hələ çap edilməmişdir.

Bu əsərin müəllifi kim olursa olsun, kitabın böyük bir qisimini, İmam Mehdi aleyhissələm mövzusuna həsr etmişdir.


ƏL-MUCEMUL-KƏBİR

Əbul Qasım Süleyman ibn Əhməd ibn Əyyub ibn Mutayyir əl-Lahmi ət-Təbərani (260-360 Hicri)

Böyük hədis alimi və hafizlərindəndir. Şamın Təbəri bölgəsində doğulmuş, hədis təhsili üçün Şam, Hicaz, İraq, Misir, Yəmənə səyahət etmiş və daha sonra İsfahanda yüz yaşında vəfat etmişdir.

Ən əhəmiyyətli əsərlərindən olan bu kitab, İraq Vəqflər Nazirliyi tərəfindən on cilddə nəşr olunmuşdur. Mucemi Əvsat və Sağırın də, Delhidə və iki cilddə Misirdə çap edilmişdir. Onuncu cildində, İmam Mehdi aleyhissələm ilə əlaqədar hədisləri ələ almışdır. Digər dərilərdə də Hz. Mehdi ilə əlaqədar hədislər mövcuddur.


MEALİMUS SÜNƏN Fİ ŞƏRHİ KİTABİ SÜNƏN-İ ƏBİ DAVUD

Əbu Süleyman Həmd ibn Məhəmməd əl-Hattabi əl-Bəsti (319-388 Hicri)

Əfqanıstanın Kabil ilə bağlı Best bölgəsində doğulub yenə burada vəfat etmişdir. Hədis, fiqh, ədəbiyyat, lüğət sahələrində elm təhsil almışdır, Zəhəbi, onu etibarlı elmi şəxsiyyətlərdən biri olaraq tanıdır. Bu da kitabının bir hissəsində, İmam Mehdi aleyhissələm ilə əlaqədar, hədisləri nəql etməkdədir.


MESABİHUS SÜNNƏ

Hüseyin ibn Məsud Şafii (436-510 və ya 516 Hicri)

"Muhyis Sünnə (sünnəni ihya edən) ləqəbini almışdır".

Əslən, Əfqanıstanın Herat şəhərinə bağlı, Baq kəndindəndir. Xorasanın Rəy şəhərində vəfat etmişdir.

İbn-i Hallikan onu, "elm dənizi" olaraq tanıtmaqdadır. Hicri 1318-de Misirdə çap olan kitabının, bir hissəsini, İmam Mehdi aleyhissələm ilə əlaqədar hədislərə ayırmışdır.


CAMİUL USUL MİN E-HADİS SİR RƏSUL

Əbu Səadət Mübarək ibn Məhəmməd, İbn-i Əsir əl-Cezeri deyə tanınır (544-606 Hicri)

Məşhur tarixçi, İbn-i Əsirin qardaşı olub, Quran təfsiri, fiqh, hədis, nahv və lüğət sahəsində təhsil görmüş, İbn-i Ömər adasında doğulub, Mosul şəhərinə yerləşmiş və Mosulda da vəfat etmişdir. Ən əhəmiyyətli əsəri olan bu əsərini, Kütubi Sittədən yığmış və 13 cilddə Beyrutda çap olan bu əsərinin bir hissəsini, İmam Mehdi aleyhissələm mövzusuna ayırmışdır.


ƏL-FÜTUHAT UL-MƏKKİYYƏ

Muhyiddin ibn Ərəbi və Şeyx-i Əkbər olaraq tanınan Məhəmməd ibn Əli ibn Məhəmməd ibn Əhməd ibn Abdullah ət-Tai əl-Hatəmi (560-638 Hicri)

Ariflərin ən məşhurudur. Fəlsəfə, kəlam, təfsir, ədəbiyyat, şeir kimi bir çox kateqoriyada dörd yüzə yaxın risalə və kitabı olduğu deyilər. Əndəlüsün Murs şəhərində doğulmuş, Dəməşqdə yaşamış və burada da vəfat etmişdir.

Bu əsərin üçüncü cildinin, İmam Mehdi Aleyhissalam ilə əlaqədar hissəsində, əqli və nəqli dəlillərlə bu xüsusu sübut etmişdir.


METALİBUS SEUL Fİ MƏNAKİBİ AL-İR RƏSUL

Məhəmməd ibn Talha, əş-Şafii (582-652 Hicri)

Muhaddislerin böyüklərindəndir; üsul-ü fiqh, ədəbiyyat mövzularında məşhur olmuşdur. Əslən Nusaybinli olub daha sonra, Dəməşq və Hələbə yerləşərək burada vəfat etmişdir. Bu kitabı ilk dəfə, İbn-i Cevzinin, "Tezkirətü Havassil Ümmə" adlı kitabıyla birlikdə, Hicri 1287-ci ildə 91 səhifə olaraq daş çapı ilə nəşr olunmuş, daha sonra da Nəcəfdə yenidən çap edilmişdir.

Bu kitabın 12-ci babının başlığı; "On ikinci İmam Məhəmməd ibn-i Həsən əl-Əsgəri əl-Mehdi" dir.


TƏZKİRƏTÜ HAVASSİL ÜMMƏ

Sibt ibn Cevzi Hənəfi Yusuf ibn Kızoğlu ibn Abdullah əl-Bağdadi əd-Dəməşqi (581-654 Hicri)

Fiqh, təfsir, tarix və hədis elmlərinə rolu olmuş, hədis hafizi olub, məşhur hatiplərdəndir. Bağdadda doğulub, Dəməşqdə vəfat etmişdir. Əsərlərindən biri olan əl-Fiqhi Alel-Meza-hibil-Ərbaa (Əsl adı: İsarul İnsaf Fi Asaril-Xilaf) kitabı Türkcəyə tərcümə edilmiş və bir neçə dəfə çap edilmişdir..

Yuxarıda adı keçən əsəri, 12 İmamın fəzilət və xüsusiyyətlərini bildirir. Kitabın son hissəsi isə Hz. Mehdi ilə əlaqədardır.


ŞƏRHU NƏHCİL BƏLAĞA

İbn-i Əbil Hədid əl-Mutəzilə(586-655 Hicri)

Tarix və ədəbiyyat və daha bir çox elm sahəsində tanınmış bir addır. Medayində doğulmuş, Bağdadda yaşamış və Abbasi xəlifələrinin divan katibliyini etmişdir.

Ən məşhur əsəri olan Nəhcül-Bəlağanın şərhi, Əllamə Hoinin 22 cildlik Nəhcül-Bəlağanın şərhindən sonra, bu mövzuda ən geniş şərhlərdən sayılır. Misir, Beyrut və İranda dəfələrlə çap edilmişdir.

Bu kitabda Hz. Alinin axır zamanla əlaqədar sözləri və digər hissələrdə İmam Mehdi aleyhissələm ilə əlaqədar mövzulara geniş yer vermişdir.


MUHTASARU SÜNƏN-İ ƏBU DAVUD

Əbdüləzim əl-Münziri əş-Şafii (581-656 Hicri)

Fəqih, tarixçi, hafiz, ədəbiyyatçı və hədis elminin qabaqcıl alimlərindəndir. Əsərləri arasında əhəmiyyətli bir yeri olan bu kitabın 6-cı cildində İmam Mehdi aleyhissələm ilə əlaqədar mövzulara yer vermişdir.


TƏZKİRETUL-KURTUBİ

Məhəmməd ibn Əhməd ibn Əbu Bəkir ibn Fərid əl-Ənsari Əbu Abdullah Kurtubi (Ölümü 671 Hicri)

Maliki məzhəbinin böyük müfəssirlərindəndir. əz-Zərek, bu şəxslə əlaqədar olaraq belə deyir: O, salehlərdən olub, Kurtubda doğularaq, oradan Şərqə köç etmiş, Misirin Esyuut şəhərinin şimalında olan İbn-i Hasip bölgəsinə yaşamış və burada vəfat etmişdir.

Əsərlərindən olan "əl-Camiu Li Ahkamil-Quran" 20 cild olaraq çap edilmiş və "Kurtubi təfsiri" olaraq tanınmışdır. Yuxarıda işarə edilən əsəri, "Tezkiretun Bi Ahvalil Mevta və Ahvalil Ahirə" adıyla Misirdə iki dəri olaraq çap edilmişdir. Kitabın ikinci cildində, bir hissəsi İmam Mehdi (ə.s)-a ayırmışdır. Mehdi inancı mövzusunda, Şia ilə eyni inanca malikdir.


VƏFAYƏTUL-AYAN

İbn-i Hallikanı Şafiî (608-681 Hicri)

Əslən Ərbilli olub, Misirə getmiş, oradan da Şama yerləşərək bir müddət qazılıq etmişdir. Özü, böyük tarixçi və ədəbiyyatçılardandır.

Bu kitab, alimlərin və araşdırmaçıların nəzərində, nizamlı, etibarlı və ən məşhur bioqrafiya kitablarından biri olaraq qəbul edilir. Bu kitabının 4-cü dərisində, İmam Mehdi (ə.s)-a ayrılmış qısa bir bölüm var.


ZƏHAİRUL UKBA

Muhibiddin Əhməd ibn Abdullah ibn Məhəmməd ət-Təbəri əl-Məkki əş-Şafii (615-694 Hicri)

Məkkədə doğulmuş və orada vəfat etmişdir. Muhaddislerin böyüklərindən, Şafii məzhəbinin şeyxlərindən və Hicaz müftilərindəndir. Hədis və fiqh barəsində qiymətli əsərləri var.

Hicri 1350 tarixində, Misirdə nəşr olunan və Əhli-Beytin fəzilətlərini əhatə edən bu kitabın bir hissəsini də, İmam Mehdi (ə.s) təşkil edir.


FƏRAİDUS-SİMTAYN

İbrahim ibn Saadətdini Xorasani (644-732 Hicri)

Hədis hafizi və Əhli-Sünnə alimlərindəndir. Zəhəbi, "Təzkirə" adlı əsərinin 4-cü cildində ondan belə bəhs edir: "O, muhaddislerin imamı, İslamın iftiharlarından və övliyanın qabaqcıllarındandır. Qazan Padşahı onun vəsiləsiylə Müsəlman olmuşdur."

İbn-i Həcər əl-Əsqəlani də "əd-Dayanarıl-Kaminə" adlı əsərində Zəhəbinin sözlərini təsdiq edər və əlavə olaraq, Əhli-Sünnə alimlərinin bir çoxunun ondan hədis rəvayəti üçün icazə aldığını nəql edər.

Bu əsəri, Hicri 1398-də Beyrutda, daha əvvəl də Lahorda çap edilmişdir.

Yuxarıda adı keçən kitabını, Hz. Zəhra (r.ə), Hz. Ali (ə.s) və övladlarının fəzilətləri mövzusuna təsis etmiş, bir hissəsini də, İmam Mehdi (ə.s)-ın zühuru və qiyamı ilə əlaqədar məsələlərə ayırmışdır..


MİŞKATUL-MƏSABİH

Vəliyüddin Məhəmməd ibn Abdullah əl-Hatibi Təbrizi (ölümü 741 Hicri)

Böyük mühəddislərdəndir. Bu kitabının 3-cü dərisinin bir hissəsini, İmam Mehdi aleyhissalam mövzusuna ayırmışdır.


HARİDATÜL-ACAİB VƏ FƏRİDATÜL-QARAİB

Siracəddin Ömər ibn Müzəffər əş-Şafii İbn-i Verdi (ölümü 749 Hicri)

Suriyanın Numan bölgəsində doğulmuş, fiqh, ədəbiyyat, şeir, lüğət və tarix mövzularında əsərlər yazmış və qazılıq da etmişdir.

Suriyanın Hələb şəhərində vəfat etmişdir. Əsərlərindən biri də, qiyamət əlamətlərini mövzu alan və İmam Mehdi (ə.s)-la əlaqədar bir hissəsi də bəhs edən yuxarıda adı keçən kitabdır.


ƏL-MƏNARUL-MUNİF FİS-SAHİHİ VEZ-ZAİF

Şəmsəddin Məhəmməd ibn Əbi Bəkr İbn-i Qayyim əl-Cevzi deyə məşhurdur. (691-751 Hicri)

Hənbəli məzhəbinin böyük alimlərindəndir, İbn-i Teymiyyədən fiqh təhsili alması və eyni fikirləri daşıması səbəbiylə, Dəməşq qalasında zindana atılmış, İbn-i Teymiyenin ölümündən sonra sərbəst buraxılmışdır.

Əsərlərindən biri olan bu kitabının 50-ci hissəsində, İmam Mehdi (ə.s) mövzusundan bəhs etməməkdədir.


KİTABUN-NİHAYƏ (ƏL-Fİ-TƏN VƏL MƏLAHİM)

Əbul Fida İsmail ibn Ömər; İbn-i Kəsir deyə məşhurdur. (701-774 Hicri)

Mühəddis, tarixçi, təfsirçi və fakihdir. Şamın, Bəsrə bölgəsində doğulmuş, Hicri 706 tarixində, Dəməşqə yerləşmiş və burada elm təhsili almışdır. Bu kitabı, Misir və Beyrutda çap edilmişdir. Bu kitabın 1-ci cildində İmam Mehdi (ə.s)-la əlaqədar hədisləri "Axır zamanda zühur edəcək Mehdi" mövzusu ələ alınmışdır.


MƏVƏDDƏTÜL-KURBA

Seyyid Əli ibn Şahab ibn Məhəmməd əl-Hüseyni (714-786 Hicri)

Xorasan alimlərindəndir. Kəşmirə yerləşmiş və aktiv işləri nəticəsində, bölgə insanların çoxunu İslama qazandırmışdır. Ərəb və Fars olaraq bir çox əsəri var. Ən məşhur əsəri də bu kitabdır. Kunduzinin, Yənəbiul-Məvəddə adlı əsəri ilə birlikdə ilk dəfə İstanbulda Ahtar Nəşriyyat tərəfindən Hicri 1301-də çap edilmiş və bu kitabında İmam Mehdi (ə.s)-la əlaqədar hissəsi "İmamların sayı və onlardan biri olan Mehdi" olaraq ələ almışdır.


ŞƏRHUL-MƏKASİD

Məsud ibn Ömər ibn Abdullah Sadətdin Taftazani (712-793 Hicri)

Əslən, Xorasanın Nasaya bağlı Taftazani kəndində doğulub, oradan Seraksa yerləşmiş, daha sonra Teymurləng tərəfindən Səmərqəndə sürgün edilmiş və orada vəfat etmiş, cənazəsi gətirilərək Seraksda dəfn edilmişdir.

Kəlam elmi, məntiq, bəyan və Ərəb ədəbiyyatı sahələrində ən böyük şəxsiyyətlərdən biri olub, kəlam elmində qaynaq olaraq tanınan iki cildlik əsərinin son hissəsinin imamətlə bağlı hissəsində, İmam Mehdi (ə.s)-ın qiyamı məsələsinə yer vermişdir.

Bu əsəri, Hicri 1277-ci ildə İstanbul Olmandeşər mətbəəsində çap edilmiş, daha sonra da Misirdə çap edilmişdir.


ƏL-FUSUSUL-MÜHİMMƏ

Nurəddin Əli ibn Məhəmməd (İbn-i Sabbah əl-Maliki deyə tanınmaqdadır) (784-855 Hicri)

Əslən Afrikanın Səfaqas bölgəsindədir. Məkkədə doğulub, orada da vəfat etmişdir. Maliki məzhəbinin fəqih və muhaddislerinden olub, Əhli-Sünnə alimlərindən, Hələbi, Səmhudi, Hamzavi və Şeblenci kimi bir çox alimlər ondan hədis nəqli almışlar.

Bir çox bioqrafiya müəllifləri ondan bəhs etmişlər.

Bu kitabında, on iki İmamın mövzusu izah etmiş və bir hissəsini də İmam Mehdi (ə.s)-a ayırmışdır.


ƏL-ORFUL-VERDİ Fİ AHBARİL-MEHDİ

Cəlaləddin, Abdurrahman ibn Kəmaluddin Məhəmmədi Suyuti əş-Şafii (849-911 Hicri)

Ədəbiyyatçı, tarixçi, təfsirçi və mühəddisdir. Qahirədə yetim olaraq böyümüş, oranın muhaddis və alimlərindən elm təhsili almışdır; Onun bioqrafiyası rical elmi və tarix kitablarında mövcuddur. İslam aləmində əsərlərinin olmadığı kitabxana yox deyiləcək qədər azdır.

Adı keçən bu risaləsi, "əl-Havi Lil-Fatava" adlı iki cildlik əsər olub, bu əsərdə İmam Mehdi (ə.s)-la əlaqədar hədisləri ələ almışdır.


ƏL-EİMMƏTUL-İSNA AŞƏR

Şəmsəddin Məhəmməd ibn Tulun (880-953 Hicri)

Mühəddis, fəqih, tarixçi, ədəbiyyatçının, tibb və yuxu təbiri elmlərinə də malik idi. Dəməşqdə yaşayıb, burada da vəfat etmişdir. Əhəmiyyətli əsələrindən biri olan bu kitabda on iki İmamın həyatı haqqında yazmışdır, bir hissəsində də İmam Mehdi (ə.s)-la əlaqədar mövzulara yer verilir.

Kitabı, 1958-ci ildə Beyrut Daru-sadr Nəşriyyat tərəfindən çap edilmişdir.


ƏL-YƏVAQİTU VƏL-CƏVAHİR

İmam Abdulvəhhab əş Şarani əş-Şafii (898-973 Hicri)

Misirdə dünyaya gəlmiş və Qahirədə vəfat etmişdir. Fəqih, mühəddis, mutasavvıf və digər elmlərdə də məşhur olmuş böyük şəxsiyyətlərdəndir.

Əqaid mövzusuyla əlaqədar bu iki cildlik əsərinin, ikinci cildinin bir hissəsini İmam Mehdi aleyhissalam mövzusuna həvalə etmişdir.


ƏS-SAVAİKUL-MUHRİKA

Əhməd ibn Həcər Heytəmi əl-Məkki əş-Şafii (909-974 Hicri)

Mühəddis, fəqih və böyük şəxsiyyətlərdən biri olub, "əl-Fətava əl-hadisə" adlı əsəri ilə, yuxarıda adı keçən əsərinin bir hissəsini İmam Mehdi (ə.s)-la əlaqədar mövzulara ayrılmışdır.


KƏNZUL-UMMAL

Muttaki Hindi (885-975 Hicri)

Fəqih, mühəddis, natiq və bir çox mövzuda elmi ünvan daşıyan bir şəxsiyyətdir. Hindistanın Burhanpur şəhərində doğulmuş, bir müddət elm təhsilindən sonra, Məkkə və Mədinəyə yerləşərək, orada da elm təhsilinə davam etmiş bir çox alimdən, hədis, təsəvvüf, fiqh sahələrində təhsilini davam etdirmiş, təkrar Hindistana dönərək İslami irşadda olmuş və Məkkədə vəfat etmişdir.

Adı keçən 14 cildlik ensiklopedik əsəri, hədis qaynaqlarından biri olaraq bilinməkdədir. Əsərinin 14-cü dərisinin bir hissəsini "Axır zamanda zühur edəcək Mehdi" başlığı adı altında ələ almışdır. Bundan başqa digər bir əsəri olan "Telhisul-bəyan vəl-Burhan Fi Alamatil-Mehdi" adlı əsərlərini də xüsusi olaraq İmam Mehdi aleyhissalam mövzusuna ayırmışdır.


AHBARUD-DUVEL VƏ AS-ARUL-UVƏL

Əhməd ibn Yusuf ibn Əhməd əd-Dəməşqi (939-1019 Hicri)

Karamani olaraq tanınır.

Məşhur tarixçilərdəndir, "Keşfüz-zünun" adlı əsərin müəllifi bu kitab haqqında "İslam aləmində, dövlətlər barəsində belə bir kitab görmədim" deyə bəhs etməkdədir.

Bu əsər, İslam öncəsi və sonrası dövlət tarixlərini, strukturlarını bəhs edir. Kitabın geniş bir hissəsini də on iki İmam və İmam Mehdi (ə.s)-la əlaqədar təşkil edir. Bu kitab hicri 1282-ci ildə böyük kitab olaraq 500 səhifə daş çap üsulu ilə Bağdadda nəşr olunmuşdur.


MİRKATUL-MEFATİH, ŞƏRHU MUŞKATUL-MESABİH

Əli ibn Sultan Məhəmmədi Hirəvi(Vefat-1014 Hicri)

Bir çox elm sahəsində ixtisas sahibi böyük alimlərdəndir. Əfqanıstanın Herat şəhərində doğulub, daha sonra Məkkəyə yerləşərək orada vəfat etmişdir. Bu beş cildlik əsərinin, 5-ci cildində İmam Mehdi (ə.s)-la əlaqədar hədisləri ələ almaqdadır. Digər bir əsəri olan, "əl-Meşrebul-verdi" kitabını isə, yalnız İmam Mehdi aleyhissələm mövzusuna ayırmışdır.


ƏL-İŞARETÜ Fİ EŞRATÜS-SAE

Məhəmməd ibn Əbdül-rəsul əş-Şafii (1040-1103 Hicri)

Təfsirçi, mühəddis, ədəbiyyatçı və lüğətçidir. Elm təhsili üçün, Bağdad, İstanbul, Dəməşq və Misirə səfərlər etmiş daha sonra Mədinəyə yerləşərək dərs demiş və burada vəfat etmişdir. Bu kitabı, Hicri 1370-ci ildə, Misirdə üç yüz səhifə olaraq çap edilmişdir. Əsərin mövzusu adından də aydın olduğu üzrə, Axır zaman əlamətləri ilə İmam Mehdi (ə.s)-ın zühuru və qıyamını ələ almaqdadır.


FƏTHUL-MENAN, ŞƏRHUL-FEVZİ VƏL-ƏMAN

Əhməd ibn Əli Əbun Necah əl-Hənəfi (1089-1173 Hicri)

Suriyanın Trablus şəhərinin kəndlərindən birində doğulmuşdur. Böyük alimlərdən olub, şair, ədib və mühəddis. Əhəmiyyətli əsərlərindən biri olan bu kitabının bir hissəsini də İmam Mehdi aləyhissalam mövzusuna ayırmışdır.


LEVAİHUL-ƏNVARİL-İLAHİYYƏ

Şəmsəddin Məhəmməd ibn Əhməd ən-Nabulsi (1114-1188 Hicri)

Hənbəli məzhəbinin tanınmış fakihlərindəndir, mutasavvıf və tarixçidir. Fələstinin, Nablus şəhərinin kəndlərindən birində doğulub, daha sonra Dəmeşqə yerləşib, orada da vəfat etmişdir.

Adı keçən bu qiymətli əsəri, iki dəri olaraq Hicri 1324-ci ildə Misirdə çap olub, ikinci cildinin bir hissəsində İmam Mehdi aləyhissalam mövzusundan söz etməkdədir.


İSAFUR-RAĞİBİN

Məhəmməd ibn Əli əs-Sabban əl-Mısri əş-Şafii

Misirin böyük elmi şəxsiyyətlərindən olub, lüğət, əruz, bəlağət, məntiq, siyər, hədis, astronomiya və daha bir çox sahələrdə yüksək elmi mərtəbəyə nail olmuşdur.

Misirin Qahirə şəhərində doğulub, yenə orada vəfat etmişdir. Adı keçən bu əsərdə Peyğəmbər-Əkrəm (ə.s) siretinde və Əhli-Beytin fəzilətləri mənzum olaraq qələmə almış, bir hissəsini də İmam Mehdi aləyhissalam mövzusuna həsr etmişdir. Bu kitabı, "Nurul-əbsar" adlı əsəri ilə birlikdə, Misirdə daş üsulu nəşr olunmuşdur.


NURUL-ƏBSAR

Seyyid Mömin ibn Həsən Şəblənci (ölümü 1290 Hicri)

Mühəddis, ədəbiyyatçı və tarixçidir. Əhəmiyyətli əsərlərindən olan bu kitabı Peyğəmbər-Əkrəm (ə.s) və Əhl-i Beytinin mənqibələrini bəhs edib, İmam Mehdi (ə.s)-la əlaqədar hissəsi "Məhəmməd ibn Həsən (ə.s)-ın Mənqibəyə" başlığını daşıyır. Qahirədə daş çap üsulu çap edilmişdir.


FEVZUL-QADİR, ŞƏRHİ CAMİUS-SAĞİR

Məhəmməd Abdurrauf əl-Münavi əş-Şafii (952-1031 Hicri)

Qabaqcıl böyük mühəddislərdən olub, hədis, kəlam, fiqh, tarix kimi bir çox mövzularda elm təhsil etmiş və əsərlər vermişdir. Adı keçən bu kitabın altıncı cildində, İmam Mehdi (ə.s)-la əlaqədar bir bölüm vardır, ikinci dəfə 1972-ci ildə Darul-maarif nəşriyyat tərəfindən Beyrutda nəşr edilmişdir.


MƏŞARİKUL-ƏNVAR

Şeyx Həsən əl-Advi əl-Mısri (1221-1303 Hicri)

Kəlamcı, mühəddis, Maliki məzhəbi fəqihlərindən, əl-Əzhər Universitetində elm təhsil edib və Qahirədə vəfat etmişdir. Adı keçən qiymətli əsərin bir hissəsini İmam Mehdi aləyhissalam mövzusuna həsr etmişdir. Kitab, Hicri 1307-ci ildə Osmanlı Matbəəsi tərəfindən nəşr edilmişdir.


ƏL-İZAE LİMA KANƏ VƏ MA YEKUNU

Seyyid Məhəmməd Siddiq Xan ibn Həsən (1248-1307 Hicri)

Hindistanın Kenuc şəhərində doğulub Delhidə təhsil görmüş, İslami elmlər sahəsində Hind, Fars və Ərəb bir çox əsər vermiş; Ərəb kitabları Qahirə və Beyrutda çap edilmişdir. Adı keçən bu kitabı "Qiyamətdən əvvəl fitnələr və qiyamət əlamətləri" mövzusunu bəhs edib, bir hissəsini də İmam Mehdi (ə.s)-la əlaqədar mövzuya ayırmışdır.

Bu kitabı, Hicri 1293-də Hindistanda, ikinci nəşri də Hicri 1379-da Misirdə, əs-Səudiyyə mətbəəsində çap edilmişdir.


QAYƏTÜL-MƏVAİZ

Hayrəddin Numan əl-Alusi əl-Hənəfi (1252-1217 Hicri)

Natiq, kəlamcı və qazı olub, Hənəfi məzhəbi fəqihlərindəndir. Etibarlı yazıçılar, yazar haqqında: "Ağlı elmindən böyük, elmi nəşrində daha bəlağətli, nəsri şeirindən daha möhkəm kimi" sözlərlə onu məthetmişlər.

Adı keçən bu kitab, ilk olaraq Hicri 1301-ci ildə Misirdə çap edilib və birinci cildinin bir hissəsi İmam Mehdi aləyhissalam mövzusuna təsis edilmişdir.


AVNUL-MABUD

Məhəmməd Şəmsül Haqq əl-Hindi (1273-1329 Hicri)

Muhaddislerin böyüklərindən qəbul edilən bu şəxsiyyət, bu kitabını Əbu Davudun Sünənində şərh olaraq qələmə almış olub, on birinci cildinin bir hissəsini də İmam Mehdi aləyhissalam mövzusuna ayırmışdır.


NAZMUL-MÜTƏNASİR MİN HADİSİL-MUTƏVATİR

Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Cəfər ibn İdris ibn Məhəmməd əl-Fasi əl-Maliki (1274-1345 Hicri).

Tarixçi, fəqih və mühəddis nədir. Mərakeşdə doğulub, yenə burada vəfat etmişdir. Əhəmiyyətli əsərlərindən olan bu kitab, Hicri 1328-ci ildə Mərakeşdə çap edilmişdir. Bu kitabda, İmam Mehdiylə əlaqədar hədislərin, mütəvatir olduğu ifadə edilir.


TUHFƏTUL-AHVƏZİ

Əbul-Ala Məhəmməd əl-Mübarəkfuri (1283-1353 Hicri)

Hindistanın Mübarəkfuri şəhərində doğulub, Ərəb, məntiq, fəlsəfə, astronomiya, fiqh və üsulu fiqh sahələrində ixtisas sahibi olmuş böyük alimlərdəndir.

Adı keçən bu kitabı, Sünen-i Tirmizinin şərhi olaraq qələmə almış; Hindistan, Qahirə və Ərəbistanda nəşr olunmuşdur. Bu əsərinin altıncı cildinin bir hissəsini, İmam Mehdi (ə.s)-la əlaqədar mövzulara ayırmışdır.


NAZRƏTUN Fİ AHADİSİL-MEHDİ

Məhəmməd əl-Hızar əl-Hüseyn əl-Misri (1292-1377 Hicri)

Əslən Əlcəzairli olub, Tunisdə doğulmuşdur. Təhsilini, Tunis Zeytuni Elm Külliyəsində davam etdirmiş, daha sonra Misir əl-Əzhər Universitetində müəllimlik etmiş və orada da vəfat etmişdir. Bir çox əsəri və məqalələri olub, İmam Mehdi (ə.s)-la əlaqədar adı keçən bu məqaləsi, "Təməddüni İslami" jurnalında Hicri 1370-ci ildə Suriyada nəşr olunmuşdur.


TACUL-CAMİUL-USUL

Şeyx Mənsur Əli Nasif (ölümü 1371 Hicri)

Əl-Əzhərin böyük alimlərindən və müdərrislərindəndir. Adı keçən bu kitabının beşinci cildinin bir hissəsini İmam Mehdi aləyhissalam mövzusuna ayrılmışdır.


İBRAZUL-VƏHM MƏKNUN MİN KELAMI İBN-İ HALDUN

Əhməd ibn Məhəmməd ibn əs-Sadiq əş-Şafii əl-Məğribi (ölümü 1380 Hicri)

Mərakeşin məşhur mühəddis, hafiz və alimlərindəndir. Adı keçən bu kitabı, İbn-i Haldunun, İmam Mehdi (ə.s)-la əlaqədar şübhəsini çürütmək üçün qələmə almışdır. Kitab Hicri 1347-ci ildə Şamda, ət-Tərəqqi nəşriyyat tərəfindən nəşr edilmişdir.


HUVƏL-MEHDİ

Üstad, Şeyx Nəsrəddin əl-Albani (Albaniyadan)

Dövrümüzdəki elmi şəxsiyyətlərindən olub, müxtəlif mövzularda əsər və məqalələri var. Adı keçən bu məqaləsini, Şamda nəşr olunan "Təməddün-i İslam" jurnalında İmam Mehdi (ə.s)-la əlaqədar suallara cavab olaraq qələmə almışdır.


AKİDƏTÜ ƏHLİS-SÜNNƏ FİL MEHDİ

Şeyx Əbdülmöhsin ibn Hamd

Mədinə İslam Universiteti üstadlarındandır. Adı keçən bu məqalədə "Əhli-Sünnə İnancında İmam Mehdi aləyhissalam" mövzusunu ələ almış və Hicri 1388-ci ildə "Camiatül-islamî" adlı jurnalda, Səudiyyə Müftisi Bin Bazın teyidiylə birlikdə nəşr edilmişdir. Burada Əhli-Sünnənin İmam Mehdi aləyhissalam haqqındakı inancını ortaya qoymuşdur. Bir başqa məqaləsində də İmam Mehdi (ə.s)-la əlaqədar hədisləri rədd edənlərə qarşı cavab verməkdədir. Bu məqaləsi də Hicri 1400-cü ildə eyni jurnalda nəşr olunmuşdur.

* Bilindiyi kimi Kütubi Sittə (Altı Kitab), altı məşhur hədis kitabından ibarət olan hədis külliyyatının bütününə verilən addır. Bu altı kitabda Peyğəmbərimizdən rəvayət edilən hədislərin doğru olduqları mövzusunda bütün əhli-sünnə alimləri tərəfindən təsdiq edilmişdir.

Buna görədir ki, Kütubi Sittə əhli-sünnə etiqadına görə dində Qurandan sonra gələn ən mühüm ikinci qaynaqdır. Belə ki, alimlər Kütubi Sittənin etibarlılığına görə, bu külliyyatda yer alan hədisləri inkar etməyi Rəsulullahı inkar etməklə bərabər tutmuşlar. Kütubi Sittədə Mehdiyyət haqqında bir çox hədis rəvayət edilmişdir. Yalnız Kütubi Sittədə yer alması belə Mehdiyyət mövzusunun doğruluğu şübhə olmayan həqiqət olduğunu ortaya qoymağa kifayətdir. Bu saytda olan hədislər Kütubi Sittədəki Mehdiyyət və Axırzamanla əlaqədar hədislərdən yalnız bir hissəsidir.

Əsas səhifə :: Müəllif haqqında :: Digər saytlar :: Əlaqə

Quranı Kərim :: Dəstək olun :: Kitablar :: Məqalələr :: Sənədli filmlər

© 2016 Harun Yəhya
Bu saytda dərc edilən bütün materialı, saytı istinad göstərmək şərtiylə müəllif haqqı ödəmədən çoxalda bilərsiniz.